اعراب به سمت توقف عادی‌سازی روابط می‌روند؟

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ تصمیمات اتخاذ شده به وسیله کشورهای عربی در نشست اخیر وزیران اتحادیه عرب نشان می‌دهد با توجه به تداوم سیاست‌های جنایتکارانه تل‌آویو در غزه و اشغال توسعه‌طلبانه سرزمین‌های عربی، توافقات عادی‌سازی اکنون در معرض خطر قرار دارند. در همین حال، ناظران معتقدند موضع اعراب محتاطانه است.

آنچه ابوالغیط عنوان کرد، نشان می‌دهد توافق‌نامه‌های عادی‌سازی روابط که به وسیله کشورهای عربی با اسرائیل منعقد شده است، اکنون در معرض لغو قرار دارند

احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب پس از نشست وزیران امور خارجه این اتحادیه در قاهره گفت، کشورهای عربی توافق کردند در دو جهت حرکت کنند، تلاش برای توقف جنگ ویرانگر غزه و حفظ کشور فلسطین.

وی افزود، مصر و عربستان پیش‌نویس قطعنامه ویژه‌ای در زمینه همکاری اعراب در خاورمیانه ارائه کرده‌اند که خلاصه‌ای از موضع اتحادیه اعراب در زمینه موضوع فلسطین، تأیید اصل حاکمیت کشورهای عربی و مخالفت با هرگونه نقض حاکمیت است.

ازجمله برجسته‌ترین بندهای قطعنامه این است، «در حالی که برخی سرزمین‌های عربی همچنان اشغال می شوند یا تهدید ضمنی اشغال یا الحاق سرزمین‌های عربی وجود دارد، نمی‌توان به پایداری هرگونه ترتیباتی برای همکاری، ادغام و همزیستی میان کشورهای منطقه تکیه کرد».

آنچه ابوالغیط عنوان کرد، نشان می‌دهد توافق‌نامه‌های عادی‌سازی روابط که به وسیله کشورهای عربی با اسرائیل منعقد شده است، اکنون در معرض لغو قرار دارند. تا به امروز، 6 کشور عربی روابط عادی خود را با اسرائیل حفظ کرده‌اند؛ مصر سال ۱۹۷۹، اردن سال ۱۹۹۴ و به اصطلاح «توافق ابراهیم» که به وسیله امارات، بحرین، مراکش و سودان در سال ۲۰۲۰ امضا شد.

اصرار اسرائیل بر تداوم جنایت در غزه

اظهارات دبیرکل اتحادیه عرب در حالی مطرح می‌شود که اسرائیل به سیاست تهاجمی خود در بیش از یک جهت ادامه می‌دهد. تاکنون آمار جان باختگان تجاوز اسرائیل به نوار غزه، از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به ۶۴ هزار و 368 شهید، ۱۶۲ هزار و 367 زخمی که بیشترشان کودک و زن هستند و بیش از ۹ هزار مفقودی رسیده و جنگ غزه باعث قحطی مرگبار شده است.

علاوه بر این، هشتم آگوست اسرائیل طرحی را که به وسیله بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر برای اشغال تدریجی تمام غزه پیشنهاد شده بود، تصویب کرد. این علاوه بر طرح دیگری برای اشغال کامل سرزمین‌های فلسطینی در کرانه باختری است. 

رژیم اشغالگر با گسترش قلمرو خود به سرزمین‌های فلسطینی، به برانگیختن خشم اعراب بسنده نکرد، بلکه پا را فراتر گذاشت. نتانیاهو به اصطلاح ایجاد «دولت بزرگ اسرائیل» را اعلام کرد که (طبق باور یهودیان) شامل سرزمین‌های 6 کشور عربی سوریه، لبنان، اردن و بخش‌هایی از مصر و عربستان می شود و به این ترتیب رؤیای صهیونیستی «از نیل تا فرات» را محقق کرد.

سرنوشت روابط با تل آویو

مصر

• این کشور با وجود روابط سیاسی و اقتصادی با تل آویو، همچنان جنایت های اسرائیل را محکوم می‌کند.

• بدر عبدالعاطی، وزیر امور خارجه (پنجم سپتامبر) نسل‌کشی در غزه را محکوم و بر مخالفت مصر با آوارگی فلسطینیان تأکید کرد.

امارات 

• توافق‌نامه‌های ابراهیم با شرط اساسی توقف طرح الحاق کرانه باختری امضا شدند.

• جنایت ها و طرح‌های توسعه‌طلبانه اسرائیل در غزه را به شدت رد می‌کند.

• لانا نسیبه، معاون وزیر امور خارجه امارات در امور سیاسی به رویترز گفت، طرح الحاق روح توافق‌نامه‌های ابراهیم را تضعیف می‌کند.

اردن 

• آوارگی فلسطینیان «خط قرمز» به شمار می رود.

• ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن در جریان اجلاس اخیر نسبت به افزایش تجاوزات اسرائیل که نظم عربی و امنیت منطقه را تهدید می‌کند، هشدار داد.

عربستان سعودی 

• پروژه‌های شهرک‌سازی و توسعه‌طلبانه اسرائیل را محکوم می‌کند.

• هرگونه توافقی با تل آویو مستلزم راه حل دو کشوری و تأسیس کشور فلسطین با پایتختی قدس شرقی است.

• تأکید می‌کند، عادی‌سازی بدون تحقق این شرایط محقق نخواهد شد.

چشم انداز تحولات منطقه

دکتر طارق عبود، پژوهشگر مسائل بین‌الملل معتقد است، مشخص نیست کشورهای عربی بتوانند موضعی فزاینده در قبال رژیم اشغالگر اتخاذ کند. جنایت های اسرائیل در نوار غزه و موضع برخی اعراب نسبت به حماس «توجیهی برای چشم‌پوشی از نسل‌کشی انجام شده به وسیله رژیم اشغالگر» بود. با وجود این، اقدامات دیگری وجود دارد که به اندازه آنچه در غزه اتفاق می‌افتد، جنایتکارانه نیست.

وی افزود: این جنایت ها شامل تصمیم به الحاق کرانه باختری، گسترش شهرک‌سازی‌ها، تضعیف تشکیلات خودگردان فلسطین و پروژه اسرائیل بزرگ که نتانیاهو آن را آشکارا به جهانیان اعلام کرد، می‌شود. به موارد فوق، اشغال هزاران کیلومتر در سوریه و حملات روزانه به این کشور را باید افزود. لبنان را فراموش نکنیم که از حملات و اشغالگری رنج می‌برد، هرچند که به توافق آتش‌بس پایبند بوده است.

مشخص نیست کشورهای عربی که روابط خود را با اشغالگران عادی‌سازی کرده‌اند، موضع قاطع و روشنی اتخاذ کنند و موضع دبیرکل اتحادیه عرب موضعی سیاسی و رسانه‌ای بود که پیامدهای سیاسی قاطعی ندارد.

جنایت های اسرائیل در نوار غزه و موضع برخی اعراب نسبت به حماس «توجیهی برای چشم‌پوشی از نسل‌کشی انجام شده به وسیله رژیم اشغالگر» بود

فشار یا عادی‌سازی روابط؟

کشورهای عربی در تلاشند تا فشار سیاسی و دیپلماتیک بر اسرائیل برای توقف جنگ غزه اعمال کنند، اما این فشار همچنان پراکنده و برای تغییر رفتار تل آویو کافی نیست. روند عادی‌سازی روابط با معضلی واقعی روبرو است و با ادامه جنایت های اسرائیل، پیشبرد روابط عادی دشوار خواهد بود، واقعیتی که چندین پایتخت عربی با وجود رویکردهای متفاوت خود از آن آگاه هستند.

موضع اعراب همچنان محتاطانه است، اما نشان می دهد اعتقاد فزاینده‌ای وجود دارد که اسرائیل قادر نخواهد بود دستور کار توسعه‌طلبانه خود را بدون هزینه‌های سیاسی تحمیل کند. عادی‌سازی روابط به شکل فعلی شکننده خواهد ماند، مگر اینکه حملات متوقف و افقی واقعی برای راه‌حل دو کشوری گشوده شود.